Contrast maakt je tekst niet alleen visueel aantrekkelijker. Contrast maakt de structuur ook visueel duidelijk, en trekt het oog van de lezer naar elementen die relevanter zijn dan de rest.

Om van contrast te kunnen spreken, moet er echt wel een duidelijk zichtbaar onderscheid zijn tussen de diverse elementen. Een klein beetje verschil zorgt voor conflict, niet voor contrast. Twee puntjes verschil per titelniveau: dat valt amper op. Er zijn heel wat verschillende manieren om contrast aan te brengen in een tekst:

• lettertype
• lettergrootte
• vet
• cursief
• kleur
• diapositief

Sommige manieren om tekst te benadrukken vallen eerder af te raden:

• onderlijnen
• hoofdletters

Ook al mag het contrast duidelijk in het oog springen: pas liever niet alle mogelijkheden tegelijk toe. Ook hier geldt: kijk goed naar andere voorbeelden, steel met je ogen en probeer er zelf nog iets mooiers van te maken.

Lettergrootte

De algemene regel: hoe groter het lettertype, hoe belangrijker de tekst. Verder speelt ook de functie van de tekst een rol. Volgend overzicht helpt je alvast op weg, maar probeer zelf gerust wat alternatieven uit en laat je oog oordelen. Een Garamond in punt 10 lijkt bijvoorbeeld veel kleiner dan een Constantia in punt 10, omdat de x-hoogte van de Garamond veel kleiner is. De hoogte van een hoofdletter bepaalt de grootte van een lettertype, niet de hoogte van een kleine letter.

8 tot 10 punt

Dit is een erg kleine lettergrootte die niet erg leesbaar is. Gebruik deze lettergrootte voor tekstelementen die niet erg belangrijk zijn:

• voetnoot
• bijschrift
• onderschrift
• kop- en voetregel (kan ook groter)

10 tot 12 punt

Letters van 10 tot 12 punt gebruik je voor tekst met de volgende functies:

• leestekst
• alineakopjes
• kop- en voetregel

14 tot 36 punt

Dergelijke grote letters gebruik je voor titels. Kies voor een hoger niveau minstens 4 punt verschil, anders is er onvoldoende contrast. Daarnaast gelden er voor titels nog andere aanbevelingen.

Vette tekst

Tekst vet zetten is een heel geschikte manier om tekst op te laten vallen. Doe dit liever niet kriskras verspreid over de pagina: dat maakt je bladspiegel erg onrustig. Wat wel kan:

• alineakopje
• tabelhoofding
• kopje bij een uitgebreide opsomming
• titel
  Titeltekst die in een groot lettertype staat, is van nature al veel zwarter dan de gewone leestekst. Vaak is het niet nodig om grote titels ook nog eens vet te zetten. Probeer de twee variaties - vet en niet vet - eens uit, en laat je oog oordelen.

Cursieve tekst

Tekst zet je liever niet zomaar cursief om hem te doen opvallen. Volgens de conventies van de typografie gebruik je cursieve tekst voor specifieke toepassingen:

• een titel van een creatie (boek, muziekcompositie, kunstwerk, film, theater)
  Voorbeeld:
  Lang geleden zag ik een heerlijke voorstelling van A Midsummer Night's Dream door het Raamtheater in een vertaling van Claus.
• een woord uit een vreemde taal
  Voorbeeld:
  Denken we op voorhand na over mogelijke risico's en oplossingen, of doen we dat ad hoc?
• een woord dat gebruikt wordt als voorbeeld, niet voor zijn betekenis
  Voorbeeld:
  Familienamen zoals Peeters schrijf je altijd met een hoofdletter.
• de introductie van een nieuwe term
  Voorbeeld:
  In Freudiaanse psychologie staan de begrippen ego, superego en id centraal.
• een symbool uit de wetenschappen
  Voorbeeld:
  Het begrip massa stellen we voor door de letter m.
• een naam van een schip of een vliegtuig
  Voorbeeld: Overlevenden van de scheepsramp met de Costa Concordia eisen een fikse schadevergoeding van de rederij.
• regieaanwijzing
  Regieaanwijzingen voor theaterstukken en filmscenario's zet je cursief.

Wat met cursieve tekst in cursieve tekst?

Als je in cursieve tekst een deel van de tekst cursief hoort te zetten, schakel je de cursieffunctie uit zodat die tekst in het normale lettertype staat.

Wanneer gebruik je aanhalingstekens?

Volgens de conventies van de typografie zet je de volgende tekst niet cursief. In plaats daarvan zet je de tekst tussen enkelvoudige aanhalingstekens.

• titels van hoofdstukken in boeken
• titels van artikels in tijdschriften
• titels van korte gedichten
• titels van liedjes
• populaire benamingen voor muziekcomposities

Gekleurde tekst

Kleur brengt een tekst tot leven. Denk wel na over hoe je tekst gebruikt wordt. Is de kans groot dat je tekst gekopieerd wordt, maak dan eens zelf een kopie om te kijken of het resultaat nog bruikbaar is. Geel kopieert bijvoorbeeld erg slecht (soms is het nog amper zichtbaar), rood lijkt net zwart. Kleur kun je op veel manieren toepassen. Een paar suggesties:

• grafische accenten in de tekst
  (blokjes voor titels, lijnen over de volledige paginabreedte)
• logo's
• hyperlinks
• titels
• leestekst
  (kies dan wel een erg donkere tint voor een optimale leesbaarheid)

Diapositieve tekst

Diapositieve tekst is witte (of gekleurde) tekst op een zwarte (of erg donkere) achtergrond. Denk goed na voor je deze methode toepast. Om te beginnen is dit een erg overheersende manier om de aandacht te trekken, het domineert de pagina. Soms is dat de bedoeling, zoals bij een logo of je naam in je curriculum vitae. Als je gaat voor diapositieve tekst, kies dan een voldoende zware letter, zonder al te veel fijne details zoals boogjes of schreven. Die hebben namelijk de neiging om dicht te vloeien, zeker wanneer je een inktjetprinter gebruikt.

Afrader: onderlijnde tekst

Gebruik de functie tekst onderlijnen liever niet. In de tijd van de typmachine was dit een van de weinige manieren om tekst te laten opvallen. Nu associëren we onderlijnde tekst vooral met hyperlinks. Daarnaast maken stukken onderlijnde tekst je pagina erg onrustig, en je tekst is veel moeilijker leesbaar.

Eén uitzondering: verkoopbrieven. Tests wijzen uit dat brieven met onderlijnde tekst - bij voorkeur met blauwe onderlijningen, dat wekt vertrouwen - meer respons genereren dan brieven zonder onderlijnde tekst. Kies dan wel strategisch wat je onderlijnt: benadruk de voordelen voor de klant.

Wat wel kan: een lijn als grafisch element toevoegen, bijvoorbeeld over de volledige breedte van de pagina. Dit staat bijvoorbeeld mooi om de verschillende rubrieken in een curriculum vitae beter te laten opvallen.

Afrader: hoofdletters

Hoofdletters zetten in tekst is als roepen op papier. Uitermate onaangenaam voor je ontvanger, dus. Bovendien zijn hoofdletters veel minder goed leesbaar dan kleine letters.