Ethische crisis: Ikea

In 1998 brengt een documentaire meubelgigant Ikea in verlegenheid. De beelden tonen hoe er in erbarmelijke omstandigheden kinderen worden ingezet bij de productie van Ikea's meubelen en tapijten in India. De Nederlandse Socialistische Partij start met acties, demonstraties en petities een campagne tegen de meubelgigant en eist harde garanties dat er nooit meer kinderen bij de productie betrokken zullen zijn.

Ikea reageert dat dat een onredelijke eis is, "omdat de productie zelden centraal plaatsvindt maar wordt uitbesteed aan vele onderaannemers". Tegelijk laten ze de volgende duidelijke boodschap horen: "Ikea accepteert geen kinderarbeid, en neemt de volle verantwoordelijkheid om op dit gebied haar invloed te laten gelden en zelfs eisen te stellen. Dat doen we door schriftelijke garanties af te dwingen bij elke leverancier. We bezoeken regelmatig de producenten om na te gaan of alle overeenkomsten worden nageleefd. In India en Pakistan worden ook controles uitgevoerd door onafhankelijke instanties."

Voorts zegt Ikea dat de richtlijnen voor leveranciers verbeterd zullen worden en start het concern ook een samenwerking met Unicef. In meer dan 200 dorpen in India worden centra opgezet die duizenden kinderen toegang geven tot onderwijs, één van de voornaamste manieren om kinderarbeid te voorkomen.

Opdracht
Welke strategie of strategieën kun je zien in de reactie van Ikea? Vind je de reactie geslaagd? Argumenteer.

Voor Ikea ligt de oorzaak van het probleem buiten het bedrijf, en gaat het om een probleem dat vanuit haar positie moeilijk beheersbaar is. Ikea brengt dan ook nuance aan in de discussie aan de hand van de distantiestrategie:

  • Ikea ontkent de feiten niet, maar neemt er afstand van;
  • het bedrijf ontkent opzet: 'dit hebben we nooit gewild';
  • Ikea geeft aan dat het probleem haar verantwoordelijkheid overstijgt en verwijst naar instanties die wel verantwoordelijkheid hebben.

Die benadering komt gedeeltelijk overeen met de strategie van de verantwoordelijkheid afwenden:

  • het bedrijf handelt met goede bedoelingen;
  • de situatie ontstond door een gebrekkige controle (weliswaar ook van andere instanties).

Toch levert Ikea ook inspanningen om de situatie te corrigeren, door de verstrengde richtlijnen en controles en vooral door de samenwerking met Unicef. Impliciet erkent het bedrijf dan ook een deel van de verantwoordelijkheid. Je kunt hier eigenlijk ook iets van de processtrategie ontwaren: Ikea gaat in op de noodzaak om verantwoord met het probleem van kinderarbeid om te gaan, als deel van zijn management.

Een ethische crisis als deze toont aan dat grote complexe problemen als deze de principes van de crisiscommunicatie overstijgen. Het probleem van de rol die lageloonlanden spelen in de globale economie, is zeker een politiek probleem, en overstijgt in die zin het beleid van Ikea. Maar doordat een bedrijf als Ikea enkel kan bestaan dankzij diezelfde globale economie, kan het de handen natuurlijk ook niet in onschuld wassen (net zoals zovele andere bedrijven, en net zoals hun klanten overigens).

Daarom zou enkel de distantiestrategie hier niet volstaan hebben. Maar doordat Ikea een stapje verder gaat, en een samenwerking aangaat met Unicef, kun je de reactie van Ikea geslaagd noemen.